Endonezya
Nüfus
267.026.366 (Temmuz 2020 tah.)
Başkent
Cakarta
Para Birimi
Endonezya Rupisi
Ticaret Hacmi
473 milyar ABD$
Müslümanların Oranı
%87,2
GSYH/KB (Nominal)
4.455 ABD$ (2019 tah.)
HELAL KONUSUNDA GENEL BİLGİLER
260 milyonluk nüfusunun yaklaşık 226 milyonu (%87) Müslüman olan Endonezya, dünya Müslüman nüfusunun %13’üne ev sahipliği yapmaktadır. Endonezya İİT üyesidir Ocak 2020 itibariyle de SMIIC’e üye olmuştur.
1988’de yapılan bir çalışmada jelatin ve benzer gıda bileşenlerinin % 30’una yakınında domuz menşei bulunması nedeniyle jelatin barındıran gıda ürünlerinin tüketiminde büyük bir düşüş yaşanmasını takiben 1989’da Endonezya Ulema Meclisi bünyesinde Helal Gıda ve İlaç Dairesi kurulmuş ve gönüllü olarak helal belgelendirme başlamıştır. 2001 yılında, Endonezyalılarca sevilerek tüketilen ve Japon firması Ajinomoto tarafından üretilen Monosodyum Glutamat (MSG) içeriğinde domuz menşeli ürünlere rastlanması üzerine ülkede helal konusundaki farkındalık artmıştır.
Endonezya’nın 2015 yılı helal ürünler pazarı toplam harcamalar bazında incelendiğinde harcama miktarının 220 milyar ABD doları olduğu, bu tutarın yaklaşık 160 milyar ABD dolarının gıda ve içecek harcamaları, 20 milyar ABD dolarının İslami finansa yönelik harcamalar ve her biri 10’ar milyar ABD doları olmak üzere 40 milyar ABD dolarlık harcamanın ise, helal turizm, helal moda, helal medya ve eğlence sektörü ile helal ilaç ve kozmetik harcamaları olduğu görülmektedir.
Endonezya, 2019 yılına kadar helal turizmi arttırmak için cazibe merkezlerine yeni uçuş rotaları açmak, helal sertifikalandırma faaliyetlerini artırmak, otellere ve plajlara dikkat çekmek gibi aşamalardan oluşan dört yıllık bir plan belirlemiştir.HELAL BELGELENDİRME FAALİYETLERİ
Endonezya Ulema Meclisi (Majelis Ulama Indonesia-MUI)’nin bünyesinde yer alan Endonezya Ulema Meclisi Gıda, İlaç ve Kozmetik Ürünler Değerlendirme Enstitüsü (Assessment Institute for Foods, Drugs And Cosmetics, the Indonesian Council of Ulama-LPPOM-MUI) tarafından yürütülen helal belgelendirmesi ve etiketlemesi henüz zorunlu değildir. Ancak, 2014 yılında yayımlanan ve 2019’da yürürlüğe girmesi öngörülen yeni mevzuat çerçevesinde helal belgelendirmesi ve etiketlemesinin zorunlu hale getirilmesi öngörülmektedir. Ancak, 2019 yılında yasada yapılan değişiklikle ürün grubu bazında 2036’ya kadar kademeli bir geçiş öngörülmüştür.
Uygulama ile ithal veya iç piyasada üretilmiş ve ticareti yapılan, gıda ürünleri ve içecekler, kozmetik ürünler, ilaçlar, biyolojik, kimyasal ve genetik yapısı değiştirilmiş ürünler, tekstil ve hazır giyim ile diğer bazı tüketici ürünlerinin “helal/helal değil beyanı/etiketlemesi” zorunlu hale getirilecektir.
Ürünlere helal belgelendirmesi zorunluluğu getirilmesi halinde, gıda firmaları başta olmak üzere küçük işletmelerin helal belgelendirme maliyetlerinin devlet tarafından desteklenmesinin planlanması gibi politikalarla ülkede helal kavramına ilişkin bilinirliğin artması beklenmektedir.
Endonezya’da helal belgelendirmesine ilişkin olarak Helal Güvence Sistemi (Halal Assurance System-HAS) çerçevesinde düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda; helal belgelendirmede esas alınan kriterler “Helal Kılavuzu” ile açıklanmıştır. Temel kavramlar, ilgili tanımlamalar, yol ve yöntemler ve belgelendirmede dikkat edilecek hususları içeren helal kılavuzu kapsamında uyulması gereken kriterler HAS 23001, izlenmesi gereken yol ve yöntemler ile politikalar ise HAS 23002 olarak adlandırılan standart benzeri teknik rehberler tanımlanmıştır.
Söz konusu kriterler çerçevesinde yapılan helal belgelendirme başvurusunda yer alan bilgilerin doğruluğu, “Helal Rehberi”nde yer alan hususlara uygunluğu yönünden LPPOM - MUI tarafından incelenerek denetime tabi tutulmakta ve ilgili başvuru sonuçlandırılmaktadır.
Bu kapsamda; Endonezya’da hâlihazırda sadece LPPOM-MUI tarafından yürütülen helal belgelendirmesinin, bir sivil toplum örgütü konumunda olan MUI tarafından verilen bir hizmet olmaktan çıkarılarak, 2014 yılında yayımlanan yasa gereğince, Endonezya Din İşleri Bakanlığının ilgili birimi ve bir kamu kuruluşu olan Helal Ürün Belgelendirme Kurumunun (Badan Penyelenggara Jaminan Produk Halal- BPJPH) yetkisi altına alınması amacıyla çalışmalar devam etmektedir.
Endonezya’da yürürlüğe girmesi planlan “Helal Ürün Güvencesi Yasası” sistemi, nihai ürün ithalatında helal belgesinin zorunlu tutulmasının yanı sıra, MUI tarafından kamu tekelinde yürütülen helal belgelendirme faaliyetlerinin yine kamu otoritesinin iradesinde gerçekleşecek uluslararası işbirliği (akreditasyon/karşılıklı tanıma) faaliyetleri çerçevesinde ülke dışındaki kuruluşlara da açılmasını öngörmektedir. Diğer bir ifade ile Endonezya ithalat denetimlerinde sadece BPJH’nin tanıdığı helal belgelendirme kuruluşları tarafından verilen helal belgelerini kabul edecektir.
Helal konusunda ülkede ürün ve hizmet grubu bakımından üçlü bir yapı mevcuttur. Helal konusunda 26/2019 sayılı yasa ile değişik 31/2014 sayılı yasa ile Endonezya Helal Ürün Güvence Kurumu (BPJPH) yetkili iken, Tayyib konusunda 26/2017 sayılı yasa kapsamında Endonezya Ulusal Gıda ve İlaç Kontrol Kurumu (B-POM) yetkilidir. İslami finans konusunda ise 21/2008 sayılı yasa ile Endonezya Ulusal İslami Finans Komitesi (KNKS) yetkilidir.
2019 yılı sonu itibariyle 2014/33 sayılı “Helal Ürün Güvencesi Yasası”nın yürürlüğe girmesiyle Endonezya’da uygulanması planlanan yeni “Helal Sistemi”nin öngörülen aktörleri ve rollerinin ise şöyle olması beklenmektedir:
33/2014 sayılı yasanın 6ncı maddesi hükümlerince BPJPH;
Yeni sistemde BPJPH tarafından kamu, üniversite ya da İslami STK’lar bünyesinde oluşturulan Helal Denetim Kurumları (HIAs) teknik açıdan denetlenecek, fıkhi olarak MUI gözetimi de devam edecektir. MUI ve BPJPH’in eşgüdümü ise Din İşleri Bakanlığı (MoRA) tarafından yürütülecektir. Endonezya devleti helal konusunda BPJPH aracılığıyla 2019’dan 2024’e kadar zorunlu helal uygulamasına 5 yıllık geçiş süreç içerisinde KOBİ’lere de teknik bilgi desteği sağlayacaktır.
MUI, LPH’lar tarafından gerçekleştirilen helal belgelendirme analizlerine ilişkin BPJPH tarafından olumlu olarak düzenlenen raporun kendisine gönderilmesini müteakiben helal belgesinin uygunluğuna dair fetva verecektir.
Helal Denetmenleri, LPH’lerin test işlemlerini gerçekleştirecek personeldir. Helal Denetmenleri, MUI ve BPJPH’nin işbirliğinde LPH’ler tarafından seçilecektir.
Ayrıca, Endonezya’da Helal Belgelendirmesine yönelik olarak uygulamaya konulmak istenen yeni yapıda;
1988’de yapılan bir çalışmada jelatin ve benzer gıda bileşenlerinin % 30’una yakınında domuz menşei bulunması nedeniyle jelatin barındıran gıda ürünlerinin tüketiminde büyük bir düşüş yaşanmasını takiben 1989’da Endonezya Ulema Meclisi bünyesinde Helal Gıda ve İlaç Dairesi kurulmuş ve gönüllü olarak helal belgelendirme başlamıştır. 2001 yılında, Endonezyalılarca sevilerek tüketilen ve Japon firması Ajinomoto tarafından üretilen Monosodyum Glutamat (MSG) içeriğinde domuz menşeli ürünlere rastlanması üzerine ülkede helal konusundaki farkındalık artmıştır.
Endonezya’nın 2015 yılı helal ürünler pazarı toplam harcamalar bazında incelendiğinde harcama miktarının 220 milyar ABD doları olduğu, bu tutarın yaklaşık 160 milyar ABD dolarının gıda ve içecek harcamaları, 20 milyar ABD dolarının İslami finansa yönelik harcamalar ve her biri 10’ar milyar ABD doları olmak üzere 40 milyar ABD dolarlık harcamanın ise, helal turizm, helal moda, helal medya ve eğlence sektörü ile helal ilaç ve kozmetik harcamaları olduğu görülmektedir.
Endonezya, 2019 yılına kadar helal turizmi arttırmak için cazibe merkezlerine yeni uçuş rotaları açmak, helal sertifikalandırma faaliyetlerini artırmak, otellere ve plajlara dikkat çekmek gibi aşamalardan oluşan dört yıllık bir plan belirlemiştir.
HELAL BELGELENDİRME FAALİYETLERİ
MUI (Endonezya Ulema Meclisi) Dönemi
Endonezya Ulema Meclisi (Majelis Ulama Indonesia-MUI)’nin bünyesinde yer alan Endonezya Ulema Meclisi Gıda, İlaç ve Kozmetik Ürünler Değerlendirme Enstitüsü (Assessment Institute for Foods, Drugs And Cosmetics, the Indonesian Council of Ulama-LPPOM-MUI) tarafından yürütülen helal belgelendirmesi ve etiketlemesi henüz zorunlu değildir. Ancak, 2014 yılında yayımlanan ve 2019’da yürürlüğe girmesi öngörülen yeni mevzuat çerçevesinde helal belgelendirmesi ve etiketlemesinin zorunlu hale getirilmesi öngörülmektedir. Ancak, 2019 yılında yasada yapılan değişiklikle ürün grubu bazında 2036’ya kadar kademeli bir geçiş öngörülmüştür.Uygulama ile ithal veya iç piyasada üretilmiş ve ticareti yapılan, gıda ürünleri ve içecekler, kozmetik ürünler, ilaçlar, biyolojik, kimyasal ve genetik yapısı değiştirilmiş ürünler, tekstil ve hazır giyim ile diğer bazı tüketici ürünlerinin “helal/helal değil beyanı/etiketlemesi” zorunlu hale getirilecektir.
Ürünlere helal belgelendirmesi zorunluluğu getirilmesi halinde, gıda firmaları başta olmak üzere küçük işletmelerin helal belgelendirme maliyetlerinin devlet tarafından desteklenmesinin planlanması gibi politikalarla ülkede helal kavramına ilişkin bilinirliğin artması beklenmektedir.
Endonezya’da helal belgelendirmesine ilişkin olarak Helal Güvence Sistemi (Halal Assurance System-HAS) çerçevesinde düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda; helal belgelendirmede esas alınan kriterler “Helal Kılavuzu” ile açıklanmıştır. Temel kavramlar, ilgili tanımlamalar, yol ve yöntemler ve belgelendirmede dikkat edilecek hususları içeren helal kılavuzu kapsamında uyulması gereken kriterler HAS 23001, izlenmesi gereken yol ve yöntemler ile politikalar ise HAS 23002 olarak adlandırılan standart benzeri teknik rehberler tanımlanmıştır.
Söz konusu kriterler çerçevesinde yapılan helal belgelendirme başvurusunda yer alan bilgilerin doğruluğu, “Helal Rehberi”nde yer alan hususlara uygunluğu yönünden LPPOM - MUI tarafından incelenerek denetime tabi tutulmakta ve ilgili başvuru sonuçlandırılmaktadır.
Yeni Yaklaşım
2014 yılında 5 yıllık bir geçiş sürecinin ardından ithal edilen ya da ülkede üretilen tüm gıda ve tüketici ürünlerinin helal belgelendirmesini zorunlu kılan 33/2014sayılı Helal Güvence Sistemi adlı yasa yayımlanmış olmasına rağmen; geçiş sürecinin ardından Ekim 2019’da yürürlüğe girmesi gerekirken, teknik altyapı ve insan kaynağı eksiklikleri nedeniyle gıdalar için 2024 yılan ertelenmiş ve o tarihten itibaren ürün grubu bazında kademeli bir geçiş öngörülmüştür.Bu kapsamda; Endonezya’da hâlihazırda sadece LPPOM-MUI tarafından yürütülen helal belgelendirmesinin, bir sivil toplum örgütü konumunda olan MUI tarafından verilen bir hizmet olmaktan çıkarılarak, 2014 yılında yayımlanan yasa gereğince, Endonezya Din İşleri Bakanlığının ilgili birimi ve bir kamu kuruluşu olan Helal Ürün Belgelendirme Kurumunun (Badan Penyelenggara Jaminan Produk Halal- BPJPH) yetkisi altına alınması amacıyla çalışmalar devam etmektedir.
Endonezya’da yürürlüğe girmesi planlan “Helal Ürün Güvencesi Yasası” sistemi, nihai ürün ithalatında helal belgesinin zorunlu tutulmasının yanı sıra, MUI tarafından kamu tekelinde yürütülen helal belgelendirme faaliyetlerinin yine kamu otoritesinin iradesinde gerçekleşecek uluslararası işbirliği (akreditasyon/karşılıklı tanıma) faaliyetleri çerçevesinde ülke dışındaki kuruluşlara da açılmasını öngörmektedir. Diğer bir ifade ile Endonezya ithalat denetimlerinde sadece BPJH’nin tanıdığı helal belgelendirme kuruluşları tarafından verilen helal belgelerini kabul edecektir.
Helal konusunda ülkede ürün ve hizmet grubu bakımından üçlü bir yapı mevcuttur. Helal konusunda 26/2019 sayılı yasa ile değişik 31/2014 sayılı yasa ile Endonezya Helal Ürün Güvence Kurumu (BPJPH) yetkili iken, Tayyib konusunda 26/2017 sayılı yasa kapsamında Endonezya Ulusal Gıda ve İlaç Kontrol Kurumu (B-POM) yetkilidir. İslami finans konusunda ise 21/2008 sayılı yasa ile Endonezya Ulusal İslami Finans Komitesi (KNKS) yetkilidir.
2019 yılı sonu itibariyle 2014/33 sayılı “Helal Ürün Güvencesi Yasası”nın yürürlüğe girmesiyle Endonezya’da uygulanması planlanan yeni “Helal Sistemi”nin öngörülen aktörleri ve rollerinin ise şöyle olması beklenmektedir:
Helal Ürün Güvencesi Yürütme Kurulu (BPJPH):
Din İşleri Bakanlığına bağlı olacak, helal sistemini yürüten kurul olarak görev yapacak, başvuruları kabul eden ve nihayette uygun görülen başvurular için MUI’nin fetva vermesini takiben helal belgesini düzenleyen kuruluş olacaktır.33/2014 sayılı yasanın 6ncı maddesi hükümlerince BPJPH;
- Helal Ürün Güvencesi (HPA) politikasını belirlemek,
- bu amaçla standartlar ve ilgili diğer teknik dokümanları hazırlamak, kıstasları belirlemek
- helal belgesi düzenlemek, iptal etmek ve askıya almak,
- Helal Denetim Kurumlarını akredite etmek,
- Helal denetçilerini belgelendirmek,
- Helal denetçi eğitimleri düzenlemek,
- Helal belgelendirme konusunda uluslararası işbirliği gerçekleştirmek.
Yeni sistemde BPJPH tarafından kamu, üniversite ya da İslami STK’lar bünyesinde oluşturulan Helal Denetim Kurumları (HIAs) teknik açıdan denetlenecek, fıkhi olarak MUI gözetimi de devam edecektir. MUI ve BPJPH’in eşgüdümü ise Din İşleri Bakanlığı (MoRA) tarafından yürütülecektir. Endonezya devleti helal konusunda BPJPH aracılığıyla 2019’dan 2024’e kadar zorunlu helal uygulamasına 5 yıllık geçiş süreç içerisinde KOBİ’lere de teknik bilgi desteği sağlayacaktır.
MUI, (Yeni Görev)
Helal belgelendirme süreçlerinin yapısı ve uygulaması ile yürütecek aktörlerin İslami kriterler açısından uygun olup olmadığına karar verecektir.MUI, LPH’lar tarafından gerçekleştirilen helal belgelendirme analizlerine ilişkin BPJPH tarafından olumlu olarak düzenlenen raporun kendisine gönderilmesini müteakiben helal belgesinin uygunluğuna dair fetva verecektir.
Helal Denetmenleri, LPH’lerin test işlemlerini gerçekleştirecek personeldir. Helal Denetmenleri, MUI ve BPJPH’nin işbirliğinde LPH’ler tarafından seçilecektir.
Ayrıca, Endonezya’da Helal Belgelendirmesine yönelik olarak uygulamaya konulmak istenen yeni yapıda;
- İthal veya iç piyasada üretilmiş ve ticareti yapılan gıda ürünleri, içecekler, ilaçlar ile kozmetik, biyolojik, kimyasal ve genetik yapısı değiştirilmiş ürünler ve giyim eşyaları ile tüketicilerin kullandığı ve yararlandığı diğer ilgili ürünlerin “helal/helal değil” etiketi iliştirilmek suretiyle helal beyanının zorunlu hale getirileceği,
- “Helal ürün”ün, İslami kurallara uygun ürün olarak tanımlanacağını,
- Bir ürünün “helal ürün” kabul edilebilmesi için üretiminde kullanılan hammaddeler ile beraber ürünlerin tabi tutuldukları işlemlerin, depolanma şartlarının, paketlenmesinin, dağıtımının, satışının ve sunum şartlarının her birinin, kendi içerisindeki süreçler de dâhil, takibi neticesinde helal ürün kavramının gereklerine uygun olduklarının teyit edilmesine bağlı olacağını,
- İthal bir ürünün helal kabul edilebilmesinin; ürünün anılan Kanun ve uygulama mevzuatının gereklerine uygun olması ile mümkün olabileceği,
- Yabancı UDK’nın da Helal Test Kuruluşu (LPH) olabileceği,
- Yabancı bir UDK ile ilgili mevzuatın gerekleri çerçevesinde bir uluslararası işbirliği (akreditasyon/karşılıklı tanıma) kurulmuş ise bu yabancı kuruluş tarafından belgelendirilen ürünlerin Endonezya’ya ithal edilmesi halinde yeniden belgelendirilmesine gerek kalmayacağı
İSTATİSTİKLER
Helal potansiyeline sahip ürün grupları ile ilgili dış ticaret istatistiklerine buradan ulaşabilirsiniz.
Ticaret Bakanlığı Müşavirlikler Sitesine Erişim İçin Tıklayınız.
HAK'ın internet sitesi, Kurum tarafından sağlanmayan veya Kurumla herhangi bir şekilde bağlantılı olmayan harici internet kaynaklarına doğrudan erişim sağlayan bağlantılar içerebilir. Kurum, bu sitede yer alan bağlantılardan hiçbir sorumluluk kabul etmez ve bunlardan sorumlu tutulamaz.
Bu internet sitesindeki bilgiler Kurumun önceden onayı olmaksızın ve kaynağa atıf yapılmaksızın çoğaltılamaz veya kullanılamaz.